Team Preventie Ontwikkeling

MISSIE

Motivering

Preventie an sich wordt soms als een oeroud verschijnsel beschreven. In feite is preventie, 'het voorkomen van...', een bijzonder brede term die kan toegeschreven worden aan een breed spectrum van instituties, organisaties, projecten of zelfs individuele handelingen. Men kan bijvoorbeeld verwijzen naar de eeuwenoude toepassing van publieke terechtstelling als afschrikking, als manier om normoverschrijding tegen te gaan. Maar ook de uitbouw van het onderwijs, de hulpverleningssector, een sociaal zekerheidssysteem of jeugdwerk kan men gedeeltelijk een preventieve finaliteit of minstens (onbewust) preventieve effecten toedichten.
Wanneer men echter de laatste decennia spreekt van een aftekening van een aparte preventiesector, verwijst men in feite naar de sterke opkomst van algemene preventie-initiatieven buiten deze meer traditionele instituties. Binnen domeinen als onderwijs, maatschappelijke veiligheid, huisvesting, gezondheid zien talrijke projecten, organisaties en andere initiatieven het licht met als doelstelling een bepaalde aan welzijn gerelateerde problematiek te voorkomen, of een bestaande situatie nog te verbeteren.

Deze nieuwe ‘algemeen preventieve’ benadering staat tegenover de meer traditionele hulpverlening gericht op het welzijn van de individuele cliënt. De overtuiging groeide dat de individuele benadering, hoe vroeg deze ook wordt opgestart, slechts het topje van de ijsberg benadert. Individuele problemen worden veelal beïnvloed zo niet veroorzaakt door bredere maatschappelijke structuren en verhoudingen.
Met de benadering van ‘algemene preventie’ worden de concrete noden van cliënten overstegen en omgebogen tot duurzame verandering die ingrijpt op de wortels van problemen. De focus verschuift van de geïndividualiseerde persoon naar een ruimere én niet-geïndividualiseerde doelgroep.

De sterke groei van de preventiesector gaat echter gepaard met een aantal groeipijnen. De theorievorming rond preventie en de uitbouw van degelijke referentiekaders groeit minder snel dan de talrijke initiatieven op het veld. De explosieve groei van de preventiesector op een moment dat die in feite theoretisch nog maar weinig ontwikkeld was, bracht vele initiatieven voort die slechts werden gefundeerd door intuïtie, gezond verstand en ervaring als noodzakelijke maar onvoldoende bestanddelen om kwaliteitsvolle projecten te garanderen.

In antwoord daarop werd in Vlaanderen een eerste sterke impuls gegeven aan degelijk projectmatig en preventief werken door het werk van DE CAUTER (De Cauter, 1990; De Cauter & Walgrave, 1999), dat tot op vandaag nog steeds als leidraad wordt gebruikt voor menig preventieproject.

Maar daarmee zijn nog niet alle knelpunten binnen deze preventiesector van de baan. Het preventielandschap in Vlaanderen toont zich chaotisch. Een aantal problemen blijven nog steeds gelden: gebrek aan profilering, gebrek aan samenwerking, gebrek aan afstemming, gebrekkige strategische keuzes, gebrek aan een éénduidige visie (Melis & Goris, 1996; Maatschappelijke Beleidsnota Bijzondere Jeugdzorg, 1998; Intersectorale Werkgroep Algemene Preventie, 2002).

Bovendien staat de preventiesector ook voor bijkomende moeilijkheden. De initiatieven staan onder een steeds grotere druk om sneller, efficiënter en meer resultaatgericht te werken. De managementideologie doet sinds enige tijd zijn intrede in de Vlaamse social-profitsector. Tegenover de overheidsinvesteringen in talrijke preventie-initiatieven klinkt vanuit díe overheid steeds luider de roep om aan te tonen dat deze financiële stimuli goed besteed zijn. Maar het streven naar resultaatgerichte preventie kan onvoorziene, kwalijke neveneffecten met zich meebrengen. Een te vergaand 'cost and benefit'-fetisjisme kan de vraag naar de legitimiteit van bepaalde interventies verdringen. (Kaminski & Goris, 2003).
Preventie dreigt meer en meer ingevuld te worden als een vorm van risicoreductie en symptoombestrijding waardoor bepaalde groepen binnen de samenleving (jongeren, maatschappelijk kwetsbaren,...) benoemd worden als marginaal of bedreigend. Dit leidt veelal tot strategieën die uitsluitend of isolerend werken.

Doel

Het TPO wil de uitdaging aangaan, dankzij het uitbouwen van een theoretische ondersteuning, om de bestaande knelpunten bij het algemeen preventieve werken het hoofd te bieden. Rekening houdend met de toenemende druk om op korte termijn, resultaatgericht te werken en de negatieve effecten van marginalisering, criminalisering en uitsluiting van groepen die deze evolutie teweegbrengt, wil het TPO streven naar evenwichtige preventie die, naast resultaatgericht, maximaal aandacht heeft voor de rechten en vrijheden van iedereen binnen onze samenleving.

Het TPO bouwt verder op de bevindingen uit het onderzoek 'preventie m.b.t. de jeugd inzake welzijn en gezondheid' (Vettenburg et al., 2002; Vettenburg et al., 2003). Met dit onderzoek werd een basis gelegd voor een coherent en ethisch verantwoorde visie op algemene preventie. Onder meer wordt een onderbouwde definitie beschreven die moet afbakenen wat wél en wat niet onder de term 'preventie' valt. Daarnaast staat een ethisch kader voor algemene preventie, verankerd in een duidelijk mens- en maatschappijbeeld.
De theorie van 'emancipatorische preventie' (Vettenburg, 2014) geldt voor het TPO als algemeen referentiekader om de verdere uitwerking en uitdieping van zijn theoretische en praktijkgerichte opdrachten te oriënteren. Hiermee verzekert het TPO uitdrukkelijk aandacht voor de sociaal-ethische component van preventie.

Het TPO wil vooral ook een gefundeerde brug bouwen tussen de theoretische kaders enerzijds en de toepassing in de praktijk anderzijds. Een voortdurende interactie tussen praktijkervaring en theoretische reflectie is daarvoor noodzakelijk. Theorie-ontwikkeling kan niet zonder de onontbeerlijke inbreng van de ervaringen uit het praktijkveld. Anderzijds is er ook nood aan instrumenten en methodieken ter ondersteuning van actoren bij het opzetten, plannen en uitwerken van emancipatorische preventie-initiatieven.

Strategie

Concreet wil het TPO de doelstellingen bereiken door ...
... theoretische kaders verder te ontwikkelen en de terminologie en gehanteerde concepten af te bakenen en uit te diepen;
... instrumenten te ontwikkelen ter ondersteuning van actoren bij het opzetten, plannen, uitwerken en evalueren van wenselijke preventie-initiatieven;
... beleid, organisaties en projecten te ondersteunen door te voorzien in advisering, vorming en publicaties.

Referenties

De Cauter, F. (1990), Methodiek van de preventieve projectwerking, Leuven, Acco.

De Cauter F. en Walgrave, L. (1999), Methodiek van de preventieve projectwerking, Leuven, Acco.

Kaminski, D. en Goris, P. (2003), 'Dobberen tussen ethiek en techniek', Alert, 29, (3), 64-77.

Intersectorale Werkgroep Algemene Preventie (2002), Strategische nota. Krachtlijnen voor een decretale onderbouw van de algemene preventie m.b.t. de jeugd, Diegem, Deloitte & Touche.

Maatschappelijke Beleidsnota Bijzondere Jeugdzorg, 1998.

Melis, B. en Goris, P. (1996), Algemene Preventie in Vlaanderen: op zoek naar orde in de chaos, Leuven, K.U.Leuven, Onderzoeksgroep Jeugdcriminologie.

Vettenburg, N., Burssens, D., Goris, P., Melis, B., Van Gils, J., Verdonck, D. en Walgrave, L. (2002), Preventie met betrekking tot de jeugd inzake welzijn en gezondheid. Visie en ontwikkeling van instrumenten, Leuven/Meise/Antwerpen, K.U.Leuven/Onderzoekscentrum Kind en Samenleving/Karel de Grote Hogeschool.

Vettenburg, N., Burssens, D., Goris, P., Melis, B., Van Gils, J., Verdonck, D. en Walgrave, L. (2003), Preventie gespiegeld. Visie en instrumenten voor wenselijke preventie, Heverlee, LannooCampus.